De anatomie van een vooropgezette mediarel

Of: hoe het creëren van een vijand kan leiden tot een profijtelijk businessmodel

Alweer is een zelfbenoemde deuginfluencer erin geslaagd om een relevante discussie over de cultuuromslag waarin we ons bevinden (ontkennen heeft niet zoveel zin meer) effectief de nek om te draaien. Ditmaal was het tafelgast Ronit Palache die in het EO-programma Dit is de Week een interessante discussie tussen Wierd Duk en Gert-Jan Segers lamlegde door het gesprek vanuit links in de flank te rammen. Ze paste daarbij een bekende tactiek toe: maak je tegenstander als persoon verdacht, dan hoef je het over de inhoud niet meer te hebben. Waar ging het over?

In een eerdere uitzending van het programma had ex-politicus Gert-Jan Segers met veel omhaal van woorden en mitsen en maren betoogd dat hij bezwaren heeft tegen de versterkte gebedsoproepen van moslims, omdat ze daarmee de publieke ruimte gebruiken voor een actieve geloofsbelijdenis. Dat legt een claim op die openbare ruimte en daarvoor is die niet bestemd, vond hij. In een gordijn van verbale mist gaf Segers uiteindelijk schoorvoetend toe voor een verbod te zijn. Als het betekende dat ook aan het luiden van christelijke klokken een eind zou moeten komen om zo’n verbod mogelijk te maken, moest het maar, vond hij.

Laf

Via X liet Duk weten dat hij het maar een laf standpunt vond. Het luiden van kerkklokken hoort bij het Nederlandse culturele erfgoed, vond hij. De versterkte gebedsoproepen niet. Dus pleitte hij voor het behoud van het een en het niet toelaten van het ander. Het was een keurige discussie, waarbij de debaters naar elkaars standpunten luisterden en de implicaties ervan probeerden te begrijpen. Er viel geen onvertogen woord.

Dat ging zo:

Wierd: dus je zegt nu met andere woorden: de vrijheid van godsdienst gaat zó ver, die is zo maximaal dat die niet door een van die godsdiensten moet worden beperkt?

Segers: de vrijheid in de publieke ruimte moet zo onbeperkt en zo open zijn dat mensen zich daar vrij moeten kunnen bewegen en ik vind het dus een inperking als één religie met een geloofsbelijdenis die ruimte in bezit neemt.

Wierd: nou, dan zijn we het daar over eens… dan had ik dus toch goed begrepen. Je moet die kerkklokken helemaal niet inruilen…Die kerkklokken zijn toch juist de kern; als je die gaat opofferen, dan offer je een deel van het hart van onze cultuur en identiteit op en we geven al zoveel op. We geven telkens maar toe, maar toe, maar toe aan de druk vanuit alle mogelijke activistische groeperingen… er wordt aan alle kanten ingebeukt op die Nederlandse identiteit. Die kerkklokken zijn daar onderdeel van…

Segers: dat vind ik ook.

Ongeleid projectiel

So far so good. Een verdere verdieping van het thema werd de kijkers niet gegund, want daar boorde uit het niets Palache zich als een ongeleid projectiel in de discussie.

“Ik vind het journalistiek volkomen onbenullig dat als Wierd iets tweet, we het daar dan twee weken later over moeten hebben.” Daarna noemde ze de volgers van Duk op X zijn trollenleger. En ze las van het scherm van haar telefoon een onsamenhangend verhaal voor, waarin Duk van van alles werd beschuldigd. Tegenspraak werd niet getolereerd: “Ik weet dat je jezelf erg fantastisch vindt, maar het gaat er nu over wat ík ervan vind. Het gaat vooral om de toon die je gebruikt, dat je jezelf als normaal mens ziet. Je brengt mogelijk apocriefe (= verborgen) verhalen de wereld in… je zit blokkeerfriezen te prijzen… Het gaat alleen maar over de islam, woorden als buigen en kruipen.”

Op X telde een kijker in een paar minuten tijd twaalf niet-onderbouwde sneren aan het adres van Duk.

Margje bevroor

Segers was inmiddels stilgevallen. Presentatrice Margje Fikse, die kon kiezen tussen bevriezen, vechten of vluchten, bevroor. Duk moet op dat moment gedacht hebben aan de mail van de EO, waarin hij vriendelijk werd uitgenodigd voor “een mooi en beschouwend gesprek” over dit belangwekkende onderwerp.

De rest is geschiedenis. Wierd Duk liet zich de beledigingen niet welgevallen, stond op en vertrok, waarna het in de publieke discussie alleen nog maar ging over dit incident en (weer) niet over de onderliggende inhoud.

Het was de volgende dag Volkskrant-columnist Sander Schimmelpenninck – er altijd als de kippen bij als er ter rechterzijde iemand te beledigen valt met termen als ‘fascist’, ‘extreemrechtse propagandist’ of ‘prostaatpopulist’. “Door Wierd Duk uit te nodigen, laat je het gesprek bepalen door rancune, normaliseer je die en gaat het nooit meer over de inhoud”, schreef hij.

Maar ik zag zelf in deze uitzending heel iets anders. Schimmelpenninck en Palache zijn helemaal niet geïnteresseerd in een serieuze inhoudelijke discussie. Ze houden vooral van hun eigen gelijk. Door een vijandbeeld te creëren geven ze vorm aan hun eigen identiteit. Jezelf profileren door een ander te bashen is pas echt meelijwekkend. Ze doen wat ze hun tegenstanders verwijten en hebben daarmee voor zichzelf een profijtelijke markt bedacht die ze geen windeieren legt. Het is een concept.

Misplaatste empathie

En de zwijgende Gert-Jan Segers? Die zei in de laatste minuut van deze mislukte uitzending over Wierd Duk: “Ik vind dat hij legitieme punten inbrengt, ook al verschillen we van mening. Ik vond zijn tweet niet beledigend. Je moet zo lang mogelijk blijven praten.” Schimmelpenninck noemded dat in zijn column “misplaatste empathie”.

Voor wie echt in het onderwerp geïnteresseerd is vroeg ik chatgpt hoe in islamitische landen met dit onderwerp wordt omgesprongen: in veel moslimlanden mogen christelijke kerken klokken luiden - vooral in landen met een historisch christelijke aanwezigheid of een meer seculier staatsmodel (Libanon,, Egypte, Jordanië, Turkije). In streng islamitische landen meestal niet.

TON VERLIND

Link naar de uitzending