Zou minister Koolmees van sociale zaken ooit op Facebook kijken dan zou hij zien dat bij ouderen de woede over het ontbreken van enige leiding in de pensioendiscussie tot het kookpunt is genaderd. Veel kiezers voelen zich bedonderd, in de steek gelaten. Glunderend presenteerde de minister zijn onderhandelingssucces, maar dat blijkt een dooie mus. Veel pensioenen denderen richting korting. Dat raakt niet alleen de huidige gepensioneerden, maar ook de werkenden die nog een pensioen aan het opbouwen zijn
Waas van geheimzinnigheid
Rond die pensioenen (ik heb het hier over het aanvullend pensioen, waarvoor de ontvanger ooit zelf veel geld heeft ingelegd) hangt een waas van geheimzinnigheid . Ik volg het dossier vanuit journalistieke interesse al een paar jaar en dan valt het op dat de opiniëring rond dit thema, noem het gerust framing, in handen ligt van een kleine groep.
Ons kent ons
Het beleid wordt bedacht door dezelfde mensen die het daarna uitvoeren, controleren en evalueren. Het is een gesloten cirkel van lui die de ene keer bij het ministerie van financiën werken, kort daarna weer voor De Nederlandsche Bank. Je komt dezelfde mensen tegen als adviseur van politieke partijen, in de top bij pensioenfondsen of pensioenuitvoerders, zelfs de vakbeweging of ze maken deel uit van het financiële conglomeraat in de buurt van banken als JPMorgan of Goldman Sachs. Ze zitten ook in de Tilburgse pensioendenktank Netspar die met geld van verzekeringsmaatschappijen advies uitbrengt aan zichzelf. Aan zichzelf omdat je de Netspar-denkers op andere plaatsen ook weer tegenkomt als beleidsmakers en –uitvoerders. De verzekeringswereld als financier van onafhankelijk pensioenonderzoek is ook al geen gelukkige combinatie; verzekeraars hebben belang bij het liberaliseren van de pensioenmarkt. Gepensioneerden hebben daar om verschillende redenen geen enkel belang bij.
Young boys network
De pensioenwereld is een young boys-netwerk. Zo mocht oud-minister van financiën Jeroen Dijsselbloem (ondanks zijn schattige jongensachtige lach, een keiharde saneerder) onlangs adviseren over de systematiek, waarmee de verplichtingen van pensioenfondsen worden berekend die hij zelf bedacht heeft. Er bestaat dus zoiets als een kliek van mensen die van elkaar afhankelijk zijn voor hun politieke of financiële carrière. Noem het een kartel. Ze fluiten hetzelfde liedje en kunnen het zonder noemenswaardige oppositie lang volhouden omdat het tegengeluid niet wordt gehoord, zelfs gesmoord.
Wie kritiek heeft krijgt de knoet
Kritische geluiden ten aanzien van de manier waarop met pensioenen wordt omgesprongen worden door De Nederlandsche Bank effectief de kop ingedrukt. Heb je als pensioenbestuurder een mening die afwijkt , dan kun je door DNB worden afgetoetst, d.w.z. je krijgt een negatieve beoordeling waarmee je een verdere carrière in de financiële wereld wel kunt vergeten. Daarom mengen bazen van pensioenfondsen zich niet graag in de discussie of ze doen het omfloerst zoals Peter Borgdorff van het Pensioenfonds Zorg en Welzijn. Die praat met meel in de mond en alleen als je goed geïnformeerd bent begrijp je wat hij bedoelt. Wat hij eigenlijk zegt is dit: ‘wat er met de pensioenen gebeurt is bezopen. We rekenen ons nodeloos arm. Ik moet mijn klanten onthouden waar ze recht op hebben’.
Overheid in dubbelrol
De overheid speelt in dit kartel een dubbelrol. De overheid zou vooral de belangenbehartiger moeten zijn van de gepensioneerden en dus toe moeten zien op een goed pensioen, minstens het nakomen van beloftes. Daar is genoeg geld voor beschikbaar, de winsten in het bedrijfsleven zijn sky high. Maar als toezichthouder zit het kabinet in de knoop met een andere rol, namelijk die van grootste werkgever van het land. En die heeft belang bij lage pensioenkosten. Het is een rare mix van loyaliteiten. Premier Lubbers haalde bovendien ooit 30 miljard uit het ambtenarenfonds ABP om zijn politieke hobby’s te financieren. Dat is nooit terugbetaald. Als je dit aan de orde stelt valt er bij discussies over pensioenen meestal een ongemakkelijke stilte, zoals ik zelf heb kunnen merken toen ik de baas van het ABP daarover in een debat een mening wilde ontfutselen. Daar wilde ze het liever niet over hebben, doodsbenauwd om bij DNB van Klaas Knot in ongenade te vallen. Dat zou waarschijnlijk ook heel slecht zijn voor haar toekomstperspectief.
Giftig dossier
Pensioenen vormen een giftig dossier waar te weinig journalisten zich mee bezighouden. Omdat het zo ingewikkeld is, maar ook omdat journalisten weinig affiniteit hebben met 65+. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft ertoe bijgedragen dat het beeld is ontstaan van een rijke, zeurende generatie.
Een van de journalisten die me opvalt is econoom Mathijs Bouman. Hij is als journalist/commentator verbonden aan het programma Nieuwsuur van de Publieke Omroep. Hij schreef op Twitter over het terechte pleidooi van 50PLUS om rond de pensioenen eindelijk eens met een realistische rekenmethode te komen; ‘ze willen de thermometer bijstellen, zodat het zomers koeler lijkt’. Maar zo zit het niet: de thermometer van Bouman zou eens gekalibreerd moeten worden zodat we eindelijk weten wat rond de pensioenfondsen (reserve op dit moment 1500 miljard!) de echte temperatuur is. Kijk eens op de webisite van deze economisch commentator, dan zie je waar hij zijn omzet haalt. Inderdaad. Bij zijn opdrachtgevers kom je ook weer De Nederlandsche Bank tegen, het ministerie van financiën en al die tegen de overheid aanhurkende instanties die een rol spelen in het adviseren van zichzelf.
Veel journalisten van de huidige generatie kunnen of willen zich niet verplaatsen in gepensioneerden of denken: bekijk het maar, jullie maken mijn geld op. Wat niet het geval is omdat die groep er zelf voor heeft gespaard.
Tegenkracht ontbreekt
Moraal van dit verhaal: in de huidige pensioendiscussie ontbreekt een countervailing power. Dat is de tegenkracht die voor een gelijk speelveld in de discussie zorgt. Dat die balans er niet is maakt veel mensen boos en dat mogen journalisten zichzelf aanrekenen.
TON VERLIND
Nb.: lees ook deze analyse van Rob de Brouwer, waarin hij tot de conclusie komt dat pensioenbestuurders worden geregeerd door angst voor De Nederlandsche Bank. DNB vervult vele rollen en dat zorgt voor een ongezonde situatie, schrijft hij. Rob de Brouwer is pensioendeskundige, werkte als beleidsadviseur bij het ministerie van Economische Zaken en vervulde diverse bestuursfuncties bij Hoogovens. Hij is auteur van het boek ’21 Mythes en onwaarheden over ons pensioen’ , waarin hij vooroordelen in de pensioendiscussie pareert.
Σχόλια