Wie beschermt de samenleving tegen de rechten van het individu?

De rechten van het individu zijn goed beschermd, maar wie beschermt de samenleving tegen de macht van het individu? Het collectieve belang wordt steeds vaker bedreigd door het individuele recht op het eigen gelijk. Dat staat nog los van de grote verwarring die er heerst rond de vraag wat onze gedeelde visie is: welke samenleving willen we en wie bepaalt dat? Filosoof Andrea Speyerbach ziet de verwarring daarover als een belangrijke oorzaak van de groeiende onvrede. Die negatieve spiraal kan uiteindelijk tot een burgeroorlog leiden, voorspelt ze. Ze doet een voorstel om de glijdende schaal te stoppen. Ze heeft niet de illusie dat de oplossing van het huidige politieke establishment komt, noch van extreem rechts. Ze pleit voor een frisse visie.

Instituten hebben het voor het zeggen, kiezer raakt op de achtergrond

De democratie heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld van een volksdemocratie, waarin de mening van de kiezer er werkelijk toe deed, tot een procedurele democratie. Die is gevangen in een net van regels en internationale, door de EU afgesloten, verdragen. Daardoor lijkt de mening van de meerderheid er niet meer toe te doen: veel ligt vast en de instituten van de democratie, zoals de rechterlijke macht, bepalen de richting. Kiezers kunnen stemmen wat ze willen, maar er verandert weinig. Zijn ze daarover ontevreden en stemmen ze daarom de volgende keer anders, dan krijgen ze toch weer hetzelfde resultaat, aldus Andrea.

Het uithollen van de democratie vergroot het gevoel van onveiligheid 

Mensen raken gefrustreerd omdat ze grip verliezen op dat wat hun persoonlijke leven rechtstreeks raakt, aldus Speyerbach. Dat leidt tot een gevoel van onveiligheid. Zo is de immigratieproblematiek in haar visie niet de oorzaak van de onvrede, maar de ontevredenheid vindt haar oorsprong in het gevoel dat kiezers geen invloed meer hebben op het beleid. Politici zitten in hun bubbel en zijn niet in staat een andere weg in te slaan. Daarom moet de oplossing uit de samenleving komen, zegt ze. Ze doet een beroep op onafhankelijke opiniemakers om een denktank te vormen die zich kan buigen over een oplossing. Het voorkomen van verdere uitholling van Nederland als zelfstandige staat en het in stand houden van het recht op veto, ziet ze als een deel van die oplossing. Andrea Speyerbach zegt dit in een podcast met Bert Brussen.

Ga voor het interview naar onderstaande link. Geen tijd om het hele interview te bekijken? Tik dan op de tijdcode in de timetable. Die linkt rechtstreeks naar het betreffende fragment.

Naar het interview

TON VERLIND 

Hieronder de tijdlijn van het interview:

00:00 De achtergrond van Andrea Speyerbach

02:48 De beperkingen van de academische wereld

06:01 De kunstacademie en de creatieve vrijheid

08:57 De overgang naar filosofie

12:02 De kritiek op de democratie

14:51 De toekomst van Andrea’s werk

20:03 De spanning tussen individu en meerderheid

24:17 De rol van mensenrechten in de democratie

31:42 De absurditeit van procedurele regels

39:24 De gevaren van politieke onthechting

46:05 De toekomst van democratie en populisme

47:40 Kritiek op Ongehoord Nederland en de rechts-populistische beweging

50:08 De balans tussen procedurele en substantieve democratie

52:38 De rol van morele helderheid in de politiek

54:57 De noodzaak van een denktank voor democratische vernieuwing

01:00:05 De uitdaging van het bereiken van de massa

01:02:58 Oproep tot samenwerking voor een betere toekomst