Marc Visch (RTV Drenthe): Journalistieke pluriformiteit in de regio staat onder druk

Hoeveel meisjes kunnen er in één toilet? Het antwoord luidt: maximaal tien. Dit gegeven is proefondervindelijk vastgesteld door RTV Drenthe als onderdeel van de challenge ‘Rate De Keet’, ofwel: wat is de beste Keet (=jongerencafé) van Drenthe. Het is even wennen om te zien hoe journalistiek zwaargewicht en directeur-hoofdredacteur Marc Visch van de regionale omroep zich vol overgave uitlaat over dit initiatief. Maar het weerspiegelt de nieuwe tijd, een ultieme poging om óók jongeren te winnen voor de regionale omroep.

Verslaggevers van RTV Drenthe trekken door de provincie op zoek naar de beste Keet. ‘Vertel een opmerkelijk verhaal’, is een onderdeel van de checklist die wordt afgewerkt. Het bovenomschreven toiletexperiment speelde zich ooit af in Noordscheschut en had een onfortuinlijke afloop: de klink brak af en de meisjes zaten met tienen voor langere tijd opgesloten in een benarde positie. Er vloeiden tranen. En een van de vaders moest eraan te pas komen om de slachtoffers te bevrijden. Het gaat bij Rate de Keet niet alleen om de lol. Ze hebben in de jongerencultuur een serieuze betekenis: zo ontmoeten ze elkaar offline, er ontstaan liefdes, nieuwe initiatieven en soms wordt er een illegale zender opgetuigd. Voor de challenge wordt o.a. de toegankelijkheid van het etablissement beoordeeld. De Keet in Noordscheschut (verslaggever: ‘Nog nooit van dit dorp gehoord’) scoort goed, een dikke acht.  ‘Als je op krukken loopt en wordt aangevallen door een beer, dan kun je hier nog gemakkelijk komen’, stelt de reporter vast. Ook de aankleding, de hufterbestendigheid, de gezelligheid, de temperatuur van het bier en de hygiëne krijgen een cijfer, de aanwezigheid van brandblussers en rookmelders wordt gecontroleerd en ook of de nooduitgang het doet. Aan het eind van het seizoen zal er een winnaar worden gekozen. Het is een project dat hij van harte steunt, zegt Marc Visch.

Marc Visch

Beveiliger was niet nodig

Dit is één kant van de regionale omroep, want terwijl ik in Assen op bezoek ben loopt bij de redacties de spanning enigszins op vanwege de boerendemonstratie die ’s avonds gepland staat bij het gemeentehuis van Westerveld. Er wordt een grote opkomst verwacht van boze boeren met hun landbouwtrekkers. Ze maken zich zorgen over het feit dat omwonenden willen dat bepaalde gewasbeschermingsmiddelen niet meer worden gebruikt, terwijl er geen goede alternatieven voor bestaan. ‘Voor de zekerheid houden we een beveiliger achter de hand’, zegt Marc Visch, een standaardprocedure als er gevaar zou kunnen dreigen voor verslaggevers. Maar de volgende dag lees ik op de website dat het protest goed is verlopen en alle partijen uit waren op vreedzaamheid. En eigenlijk loopt het zelden uit de hand omdat de inwoners van de provincie RTV Drenthe zien als hún omroep. ‘Er wordt hier nog omgekeken als er een auto van ons voorbijkomt’, aldus Marc Visch. ‘Onze reportagewagens kunnen gewoon beletterd rondrijden’.  De keet-challenge en een verslag van het boerenprotest zijn twee verschillende kanten van RTV Drenthe, de omroep die net als alle andere regionale omroepen in Nederland in een transformatie zit.  Was het productieproces tot nu toe vooral gericht op het maken van radio en tv, inmiddels ligt het accent meer en meer op digitaal eerst.

Wij kunnen eigenwijs zijn

Marc Visch staat nu een aantal maanden aan het hoofd van de Drentse omroep en heeft kunnen vaststellen dat er een groeiende afstand is tussen de Randstad en de provincie. Het ligt niet alleen aan de keuzes van Hilversum, maar ook aan de regionale kranten. Die worden door DPG en Mediahuis, de grote uitgevers, voor een groot deel gemaakt door redacties in Amsterdam en Rotterdam. ‘Aan het eind van de dag krijgen die een soort marsorder om aan de krant nog een regionaal tintje te geven’. Maar dat voelt niet als echte interesse voor de provincie. Bovendien is het nieuws data-driven, aldus Visch. Het betekent dat dié verhalen worden gebracht waarvan uit de cijfers blijkt dat ze goed scoren en dat leidt vaak tot meer van hetzelfde.  Daarin wordt al direct een verschil merkbaar met de regionale omroep. ‘Wij kunnen eigenwijs zijn en zeggen: wij weten dat u deze verhalen wilt horen en die vertellen we ook. Maar we hebben ook een paar verhalen waarvan we weten dat u daar niet om hebt gevraagd, maar waarvan het heel belangrijk is dat u daar ook kennis van neemt’.

Journalistieke concurrentie in de provincie is verdwenen

Als de regionale kranten verzaken, is dat toch een zegen voor de regionale omroep, veronderstel ik. Zo ontstaat er een gat in de markt. Maar daar is Visch het niet mee eens. ‘Goede journalistiek gedijt bij concurrentie. Vrees voor het feit dat een andere verslaggever eerder is met het nieuws dan jij, houdt journalisten alert. Die concurrentie is verdwenen. Daardoor maakt het niet zoveel meer uit of je een verhaal vandaag brengt of morgen. Ik zie dat als een ongewenste ontwikkeling. Ik ben van de publieke omroep. Ik ben voor pluriformiteit. Het is gezond als een andere journalist er net even met een andere bril tegenaan kijkt’. 

Productieproces is op zijn kop gezet

Het hoofdredacteurschap van RTV Drenthe (een budget van 10/11 miljoen euro, 100 mensen) betekent voor Marc Visch een terugkeer naar de actieve journalistiek. De afgelopen zeven jaar werkte hij als bestuurder van de NLPO aan professionalisering van de lokale omroepen.  Wat heb je gemist in die tijd? ‘De dagelijkse dynamiek van heel scherp nadenken over nieuws, welk verhaal brengen we? Er is in die zeven jaar veel veranderd. Toen ik zelf nog op pad ging was het speelveld overzichtelijker. Er was radio en tv. Nu zijn de doelgroepen verspreid over veel verschillende platforms en moet je voortdurend nadenken over de vraag: welk verhaal vertel ik op welk platform op zo’n manier dat het mijn doelgroep daar aanspreekt? Dat heeft het hele productieproces op zijn kop gezet’.

Publieke omroep loopt achter de ontwikkelingen aan

Beslissingen rond de publieke omroep lopen achter op deze feitelijke ontwikkelingen, zegt hij. ‘Er had allang op NPO 1 of 2 een regionaal venster moeten zijn, waar we per provincie onze nieuwsuitzendingen kunnen laten aansluiten op het NOS Journaal’. Drenthe is een sterk vergrijsde provincie, waar televisie in zijn visie nog lange tijd een rol van betekenis zal spelen. De nieuwsfunctie van radio is overgenomen door app en website. Radio is nu van grote betekenis voor het versterken van het saamhorigheidsgevoel en het koesteren van de eigen cultuur, een keuze waarmee het medium nog jaren door kan. ‘Omdat niemand anders het doet. De deur staat hier altijd open. Wij zijn het clubhuis van Drenthe’.

Vraagtekens bij betrouwbaarheid van luisteronderzoek

Kortgeleden kwam Marc Visch in het nieuws door vraagtekens te zetten bij de betrouwbaarheid van luistercijfers die door NMO (Nationaal Media Onderzoek) worden geproduceerd, een onderwerp dat achter de schermen al langer ter discussie staat. NMO reageerde fel, maar overtuigend vindt hij die reactie niet, omdat hij geen antwoord kreeg op de vragen die hij stelde. ‘Al langer denk ik, als ik de luistercijfers binnenkrijg, hoe kan dit? Drenthe is een sterk vergrijsde provincie. Hoe is het dan mogelijk dat de jongerenzender 3FM, waarmee het landelijk slecht gaat, in deze provincie marktleider is en dat bijvoorbeeld Radio 538 hier ergens op de twaalfde plaats bungelt. Het betekent dat in afwijking van de rest van Nederland,  ouderen hier massaal naar 3FM zouden luisteren’. Het komt wel vaker voor, zeggen de kenners, dat regionale omroepen hun eigen betekenis overschatten. Maar daar gaat het hier niet om, benadrukt hij. De reclame-inkomsten van RTV Drenthe zijn niet nodig voor de directe bedrijfsvoering. ’Daar krijgen we geld voor uit Den Haag. Wij gebruiken ons reclamegeld voor een extra documentaire of een podcast’. Als de cijfers niet kloppen betekent het dat sommige regionale omroepen en commerciële zenders ten onterechte teveel of te weinig uit reclame-inkomsten ontvangen.  ‘Het verhaal rond die cijfers deugt niet. Ze kloppen ook niet met de respons die we op onze uitzendingen krijgen. Dat onderzoek kost ons een hoop geld. We vallen onze luisteraars lastig met heel veel commercials en de reclame levert ons vrijwel niets op. Eigenlijk zouden wij er beter mee kunnen stoppen, maar dat kan niet omdat we daarmee andere regionale omroepen en de STER duperen’. Voor de legitimiteit van RTV Drenthe heeft Marc Visch de cijfers niet nodig. ‘We zien elke keer hoe onze telefooncentrale ontploft zodra er ook maar één telefoonnummer in de uitzending wordt genoemd’.

TON VERLIND

Dit interview is onderdeel van het Dossier 'De kracht van regiojournalistiek' en verscheen eerder op het mediaplatform Spreekbuis.

Op linked in leidt de opmerking van Marc Visch over het verloren gaan van de journalistieke pluriformiteit in de regio tot felle reacties, vooral van krantenjournalisten.